Από το αγρόκτημα στο πιάτο

Η αγροδιατροφική αλυσίδα της Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίζει την επισιτιστική ασφάλεια τουλάχιστον 400 εκατ. πολιτών και αποτελεί σημαντικό οικονομικό τομέα με σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Αυτή είναι η διαπίστωση χάρη στην οποία τον Μάιο του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική της «Από το αγρόκτημα στο πιάτο», η οποία αποτελεί μία από τις βασικές δράσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Συμβάλλοντας στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, η στρατηγική έχει ως σκοπό να στρέψει το σημερινό σύστημα τροφίμων της ΕΕ προς ένα βιώσιμο πρότυπο με βασικό γνώμονα ότι η επισιτιστική ασφάλεια και η επάρκεια των τροφίμων αποτελούν προτεραιότητα. Τον Οκτώβριο του 2020 το Συμβούλιο εξέδωσε συμπεράσματα σχετικά με τη στρατηγική, υιοθετώντας τον στόχο της ανάπτυξης ενός ευρωπαϊκού βιώσιμου συστήματος τροφίμων, από την παραγωγή έως την κατανάλωση κάνοντας λόγο για επαρκή και οικονομικά προσιτά τρόφιμα.

Ωστόσο, ελέω της πανδημίας που αποκάλυψε πόσο τρωτή είναι η αλυσίδα τροφίμων της Ευρώπης έναντι σοβαρών προκλήσεων σχετικών με τον εφοδιασμό τον Νοέμβριο του 2021 η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση στην οποία περιγράφεται σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τη διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια κρίσεων. Υπενθυμίζεται ότι στο Συμβούλιο Γεωργίας και Αλιείας του Δεκεμβρίου οι υπουργοί της ΕΕ ενέκριναν συμπεράσματα σχετικά με το σχέδιο, αναγνωρίζοντας την ανάγκη για ένα διαχρονικό σύστημα τροφίμων της Ευρώπης έναντι πιθανών κινδύνων και κρίσεων. Οι υπουργοί συμφώνησαν ότι τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πανδημία θα πρέπει να τροφοδοτήσουν την προσέγγιση της ΕΕ όσον αφορά μελλοντικές καταστροφές.

Τα προτεινόμενα μέτρα είχαν ως στόχο να βοηθήσουν την ΕΕ να αντιμετωπίσει προκλήσεις όπως ακραία καιρικά φαινόμενα, ζητήματα υγείας των φυτών και των ζώων, καθώς και ελλείψεις βασικών εισροών, όπως λιπασμάτων, ενέργειας και εργασίας. Τα μέτρα προέβλεπαν μεταξύ άλλων, τη δημιουργία ευρωπαϊκού μηχανισμού ετοιμότητας και αντιμετώπισης κρίσεων επισιτιστικής ασφάλειας (EFSCM) και τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων που θα συμβάλει ώστε η ΕΕ να είναι πλήρως προετοιμασμένη έναντι πιθανών προκλήσεων σχετικών με τον εφοδιασμό τροφίμων. Μέχρι εδώ όλα κυλούσαν ομαλά, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, με την πανδημία και τη διαχείριση της μέχρι τότε κρίσης στην εφοδιαστική αλυσίδα. Αλλά ο πόλεμος στην Ουκρανία έφερε στο προσκήνιο το ενεργειακό το οποίο προστέθηκε στην ήδη δύσκολη να λυθεί εξίσωση της διασφάλισης ομαλής ροής καυσίμων.

Η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους ως απότοκο της Ρωσο-Ουκρανικής σύρραξης μετέβαλε άρδην το «τοπίο» σηματοδοτώντας μια κρίση που επι της ουσίας απειλεί την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς τα βασικά κόστη παραγωγής «από το χωράφι μέχρι το ράφι» άλλαξαν δραματικά. Πρόσφατα η κυβέρνηση αντιδρώντας με ψυχραιμία έναντι της ασύμμετρης απειλής που αντιμετωπίζουν οι αγρότες και οι αγροτικές επιχειρήσεις ανακοίνωσε σειρά μέτρων στήριξης του πρωτογενούς τομέα. Ειδικότερα στα μέτρα στήριξης, συνολικού προϋπολογισμού 200 εκατ. ευρώ, που έχουν ληφθεί από την πλευρά της κυβέρνησης για τον πρωτογενή τομέα και για τη συγκράτηση των τιμών στα τρόφιμα. Ειδικότερα συμπεριέλαβε την επιδότηση στην τιμή της πώλησης του πετρελαίου που θα γίνεται στην αντλία για τον μήνα Απρίλιο. Το μέτρο αφορά όλους τους αγρότες, οι οποίοι χρησιμοποιούν το πετρέλαιο κίνησης.

Επίσης, μηδενικό συντελεστή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης, ανά χιλιόλιτρο, για το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης που χρησιμοποιείται αποκλειστικά στη γεωργία και από ένα αγροτικό μηχάνημα και αφορά την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου και έως την 31η Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους. Επιπλέον προχώρησε στην καθιέρωση του ΦΠΑ στα λιπάσματα στο 6% από το 13% και ενέταξε στο Μεταφορικό Ισοδύναμο τη μεταφορά ζωοτροφών στην Κρήτη για το 2022 και κατά 50% στο πρόγραμμα των μικρών νησιών του Αιγαίου. Επί της ουσίας η κυβέρνηση, με άγνωστο τον χρονικό ορίζοντα και την κατάληξη του πολέμου επιχειρεί να διατηρήσει με τα μέτρα που αναγγέλθηκαν το αγροτικό επιχειρείν όλων των βαθμίδων σε επίπεδο ώστε να ανταπεξέλθουν της κρίσεως παράλληλα με τις προσπάθειες άσκησης πολιτικής για τα βιώσιμα τρόφιμα η οποία λόγω των εξελίξεων φαίνεται να έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα έναντι της πολιτικής για την επισιτιστική επάρκεια της χώρας. Ως προς το βιώσιμο τρόφιμο «κλειδί» για τον βιώσιμο μετασχηματισμό θα αποτελέσει η συνεργασία δημοσίων αρχών, επιχειρήσεων και των πολιτών.

Στην χώρα μας, η υλοποίηση της Ευρωπαϊκής στρατηγικής αναμένεται να επηρεάσει άμεσα τις μέχρι πρότινος προτεραιότητες, αλλά και τις διατροφικές και καταναλωτικές μας συνήθειες, καθώς και την εγχώρια αγροτική παραγωγή με σταδιακή αναδιαμόρφωση των παραμέτρων που την επηρεάζουν. Ήδη τα πρώτα μέτρα έχουν ληφθεί, με στόχο την πρόληψη, καταγραφή και καλύτερη διαχείριση των τροφίμων, για τα οποία η χώρα μας θέσπισε ειδική διάταξη παρακολούθησης αποθεμάτων. Για μια ακόμη φορά, ωστόσο, το αποτέλεσμα θα κριθεί από τον συντονισμό επιχειρήσεων, καταναλωτών και αρχών να κινηθούν παράλληλα, ώστε η παραγωγή να προλάβει τη κατανάλωση με βιώσιμες λύσεις στο κλάδο της αγροδιατροφής και να αποτρέψει τον υπαρκτό κίνδυνο μιας διαφαινόμενης επισιτιστικής κρίσης.